معمولا کسانی پیروز میدان استفاده از کلمه‏ها هستند که زودتر برسند. مخصوصا کلمه‏هایی که می‏توانند بار سیاسی اجتماعی داشته باشند. این یک قانون است؛ قانون که نه! یک جریان است. کلمه‏‏ها را شاید -با تاکید می‏گویم شاید- بتوان مظلوم‏ترین پدیده‏ها دانست. کلمه‏هایی هم‏چون اعتدال؛ که آن‏چنان بازتعریف شده‏اند که حتا به زبان‏ آوردنش سخت می‏شود. خدا را چه دیدید شاید در فرهنگ‏های لغت سال‏های بعد اعتدال را جور دیگری غیر از میانه‏روی معنا کردند؛ جالب است؛ حتا میانه‏روی نیز بازتعریف شده است.

شهروند امروز در صفحه 25 شماره 60 در تعریف پوپولیسم چاوزی یا چاوز پوپولیست این‏گونه نوشته است: «چاوس یک پوپولیست است. برای او توده‏ها حکم خدا روی زمین را دارند. توده‏ها در اندیشه چاوس آن‏چنان تقدس یافته‏اند که می‏توان از کاربست پوپولیسم به مثابه ابزار و روش سخن گفت.» سعی می‏کنم چاوز را کنار بگذارم؛ ‏سعی می‏کنم پیش زمینه‏های فکری‏ام را هم کنار بگذارم. شما هم کمی فکر کنید. این تعریف را چه کسانی در ایران اجرا کرده‏اند سال‏هایی پیش از این؟

شاید کاملا قابل درک باشد که در خرداد 76 تنها شعارهای پوپولیستی و شناوری از جنس آزادی و جامعه مدنی و ... می‏توانست باعث تغییر فضا و شاید حتا اصلاح برخی از روندهای نادرست شود. قصد هیچ تحلیل جانبدارانه‏ای در این نوشته وجود ندارد. اما واضح است که تئوری‏پردازی‏های شخص رییس دولت و مشاوران و تئوری‏پردازان روزنامه‏ای جبهه اصلاحات تا اندازه‏ی زیادی کاملا برای توده مردم ایراد می‏شد و تا حدود زیادی خالی از منطق روشن و واضح بود.

آن‏چه از طرفداران و حامیان دولت شنیده می‏شد این بود که دولت اصلاحات، دولت طبقه‏ی متوسط است؛ طبقه‏ی روشنفکران و تحصیل‏کرده‏ها. اما آن‏چه به وضوح دیده می‏شد حرکت‏های به شدت پوپولیستی و توده‏وار برای بقای عمر دولت و مانایی محبوبیت آن بود. نیازی به مثال نیست اما می‏توان اشک‏های رییس دولت در انتخابات سال 80 را به یاد آورد.

یکی از نشانه‏های جالب پوپولیستی بودن رفتار دولتمردان دولت طبقه متوسط،‏ فرار تئوری‏پردازان‏شان از مناظره و گفتگوی رو در رو بود. شکی نیست که سخنرانی‏های آتشین و گاه مظلوم‏نمایانه‏ی ایشان که حتا بدون پاسخ دادن به سوالات حضار انجام می‏شد، یکی از مصادیق مسلم رفتار پوپولیستی است. یکی از نمونه‏های شفاف پوپولیسم طبقه متوسط ایرانی، روزنامه‏های به هم پیوسته است که گاه بدون هیچ پشتوانه‏ی درست خبری یا تحلیلی، سعی در القای مسایلی می‏کردند که نادرست‏بودن‏شان کاملا واضح بود؛ و پوپولیستی‏تر از آن این‏که حتا حاضر نبودند در برابر رفتار‏های‏شان جواب دهند.

البته این رفتار به هیچ‏وجه عمومیت ندارد اما به هر حال وجه غالب رفتار ایشان بوده است. در این نوشتار سعی نشده درباره درستی یا نادرستی رفتارهای پوپولیستی سخنی به میان آید؛ تنها انگیزه‏ی نوشتن این سطرها این بوده که نشان داده شود دولت اصلاحات‏(دولت طبقه متوسط) که بیش از همه باید مورد اعتماد و اعتنای طبقه متوسط قرار می‏گرفت، از قضا یکی از پوپولیست‏ترین دولت‏های جمهوری اسلامی بوده است.

ادامه دارد...    بعدی   قبلی